آموزش هرس درختان :
تعریف هرس: هرس و یا (Pruning) به طور کلی علم و هنر قطع کامل یا جزیی اندام هاي مختلف گیاه می باشد که به منظور تحت تاثیر قرار دادن و هدایت مسیر رشد و باروري گیاه یا به طور کلی اصلاح و بهبود نماي ظاهري که در نهایت باعث تنظیم و کنترل رشد، گلدهی و میوه دهی می گردد. مزایاي هرس: 1- نگهداري اندازه درخت در حد مطلوب و جلوگیري از رشد بیش از حد و تراکم بالاي شاخه ها 2- حذف شاخه هاي خشکیده، بیمار، ضعیف و شکسته 3- حذف شاخه هاي روي هم افتاده و خمیده 4- خلوت کردن قسمت داخلی که در نتیجه سبب چرخش بهتر هوا داخل شاخه ها، دریافت بیشتر نور توسط شاخه هاي داخلی تاج و کاهش مقاومت در برابر باد می گردد. 5- تحریک گلدهی و میوه دهی در درختان و درختچه ها: در این حالت شخص هرس کار می بایست در مورد فیزیولوژي درخت، شناخت انواع جوانه ها، نحوه گلدهی (روي شاخه هاي فصل جاري، یکساله، دوساله و ...) و نحوه رشد و نمو درخت مورد نظر اطلاعات کافی داشته باشد به عنوان مثال درختچه توري و پیروکانتا اگر به صورت غیر اصولی هرس شوند تا چندین سال تولید گل و میوه نخواهیم داشت. 6- جوان سازی درختان و درختچه های مسن: عکس العمل در ختان مختلف در مقابل هرس جوانسازی بسیار متفاوت بوده و برخی واکنش مثبت وبرخی واکنش منفی نشان می دهند. به هر حال قبل از اقدام به چنین عملی می بایستی مطالعات و بررسی های اولیه به صورت دقیق انجام گیرد و این عمل به صورت تدریجی و طی چند سال و تحت نظر متخصص و کارشناس امر انجام می شود و از هرس های شدید و یکباره به منظور جوان سازی درخت جدا خودداری شود. از مزایایی که عمل هرس می تواند در پی داشته باشد، می توان به حذف شاخه هاي ناخواسته، بدشکل، نابجا، خشک و آلوده به بیماري ها؛ توزیع مناسب شاخه ها در کلیه جهات به گونه اي که هوا و نور به میزان کافی در تاج درخت نفوذ کند؛ ایجاد تعادل بین اندام هاي رویشی و سیستم ریشه؛ متعادل کردن بار میوه در درختان مثمر و جلوگیري از سال آوري؛ دادن فرم و اسکلت مناسب به درخت؛ شکل سازي و فرم دادن به گیاهان زینتی نظیر انواع سروها، شمشاد ها, چنار , بید مجنون , نارون چتري و...؛ محدود کردن رشد گیاه براي تسهیل عملیات باغی و جوان ساختن درختان مسن از طریق حذف شاخه هاي پیر و تحریک گیاه براي تولید شاخه هاي جدید اشاره کرد. انواع هرس هرس را می توان از نظر زمان، شدت عمل و هدف مورد نظر به شکل زیر تقسیم بندی نمود: زمان هرس درختان بستگی به نوع درخت، نوع هرس و آب و هواي منطقه دارد که در مورد هریک از درختان باید جداگانه بحث شود. بیشتر درختان خزان پذیر را در هنگام به خواب رفتن آنها از اواخر پاییز تا اوایل بهار هرس می کنند ولی منطقی تر آن است که درخت را پس از مدت زمان کوتاهی که از خواب بیدار شده باشد هرس کنید تا به ترمیم زخم خود قادر گردد. اما درختانی همچون گیلاس و آلو را در تابستان هرس می کنند تا خطر ابتلاي آنها به بیماری هایی نظیر برگ نقره اي (Silver leaf) درختان افرا و راش بر اثر هرس از محل زخم خود شدیدا شیرابه ترشح می کنند. بنابراین، اواخر پاییز زمان مناسبی براي هرس آنهاست. سوزنی برگان نیز به دلیل ترشح شدید شیرابه بهتر است در پاییز هرس شوند. با توجه به موارد ذکر شده به طور کلی دو نوع هرس داریم: الف) هرس خواب یا زمستانه یا خشک: انجام این هرس از زمان ریزش برگها تا بیدار شدن درختان امکان پذیر است. در باغات وسیع براي اینکه هرس به موقع در تمام سطح باغ انجام شود، اوایل پاییز کار هرس را شروع می کنند. لیکن در مناطق سردسیر در این فصل، هرس درختان خطر سرمازدگی شاخه ها را دربردارد. بنابراین اواخر زمستان که شرایط آب و هوایی مناسب است بهترین زمان براي هرس درختان میوه می باشد. البته بسته به نوع درخت و شرایط آب و هوایی منطقه زمان هرس زمستانه تفاوت هایی دارد. مثلا به دلیل حساس بودن هلو نسبت به سرما، این گیاه اواخر زمستان هرس می شود. در حالیکه درخت سیب را می توان در اوایل زمستان هرس کرد. همچنین در مناطق سردسیر، هرس زمستانه در اواخر زمستان و در مناطق گرمسیر در اوایل زمستان انجام می گیرد. هرس فرم، هرس ریشه و حذف شاخه هاي خشک و بیمار و آفت زده در این محدوده زمانی انجام پذیر است. در این زمان حرکت شیره پرورده بسیار کند می باشد و مواد غذایی در تنه درخت ذخیره می شود و مشکل خاصی براي گیاه به وجود نمی آید. ب) هرس تابستانه یا سبز: پس از هرس زمستانه فعالیت گیاه آغاز می شود و اعضاي مختلف درخت رشد و نمو خود را از سر می گیرند. در طول دوران رشد و نمو، اندام هاي زائد و بدون مصرف و مزاحم نیز در بعضی از درختان رشد کرده و مقدار زیادي از انرژي مواد غذایی در درخت را صرف نشو و نماي خود می کنند و در نتیجه موجب تضعیف درخت می شود. از اعضاي مهم می توان پاجوش هایی که اطراف ریشه و یا ساقه و تنه به وجود می آیند را نام برد که در هرس سبز باید نسبت به قطع کردن آنها اقدام نمود. هرس سبز را می توان بر روي شاخه هایی که رشد و نمو آنها در اواسط تابستان براي برخی از واریته ها و یا اوایل پاییز براي واریته هاي دیگر به پایان رسیده است انجام داد. تجربه نشان داده است که عملیات هرس تابستانه روي شاخه بهتر است در اواسط تابستان انجام شود؛ زیرا در این موقع از سال مواد ذخیره اي درخت به مصرف رسیده و زمان ذخیره سازي موادآلی در اندامهاي آن است. هرس برگ، گل، ریشه، میوه و حذف نرك ها و پاجوشها، ایجاد زخم روي پوست ساقه و قطع انتهاي شاخه هاي سریع الرشد از جمله عملیات هرس تابستانه هستند. هرس سبز باعث حذف قسمتی از شاخ و برگ هاي درخت شده و به این ترتیب تهویه گیاه را تسهیل می نماید. در این صورت برگ ها و اعضاي مختلف گیاه می توانند از نور خورشید حداکثر استفاده را بنمایند. هرس تابستانه ترجیحا سبک و خفیف انجام می شود. بررسی انواع هرس 1- از نظر شدت هرس (The types of pruning) از این نظر، هرس به سه نوع ضعیف، شدید و متوسط تقسیم می شود. اگر پس از هرس مقدار شاخه باقیمانده کمتر از شاخه حذف شده باشد هرس را شدید و برعکس این حالت هرس را ضعیف می گوییم. در صورتیکه مقدار شاخه حذف شده تقریبا برابر با مقدار شاخه باقیمانده باشد هرس از نوع متوسط است. شدت هرس بسته به نوع درخت (عکس العمل درختان مختلف در مقابل شدت هرس بسیار متفاوت خواهد بود)، سن درخت و چگونگی هرس در سال هاي گذشته متفاوت خواهد بود. بطور کلی بسته به وضعیت موجود تاج درخت و هدف از اجراي عملیات هرس، نوع حذف و یا سرزنی شاخه ها متفاوت خواهد بود و با روش هاي ذیل انجام می شود: 1-1 سرزنی نوک شاخه ها یا سرشاخه زنی (Heading back) در این نوع هرس فقط نوك نهال و یا شاخه ها را می زنیم که هدف اصلی در این روش، متراکم ساختن تاج و تحریک شاخه دهی فرعی می باشد. با این نوع هرس می توان شاخه هاي اصلی را تحریک به ایجاد شاخه هاي فرعی در سال آتی نمود و بدین وسیله تاج درخت را طی چند سال، پر شاخه و متراکم کرد (به منظور ایجاد فرم و سایه اندازي بیشتر) 1-2 حذف کامل شاخه ها یا تنک کردن تاج (Thinning out) در این نوع هرس شاخه هاي درونی و شاخه هاي با زوایاي نامناسب (زوایاي بسته-دفرمه-آفت زده و بیمار) را از قسمت انتها حذف نموده و با این عمل تاج درخت خلوت می شود. به عبارت دیگر هدف این نوع هرس، تنک کردن شاخه ها و کاهش تراکم تاج می باشد. درختانی که به دلیل هرس شدید در سالهاي گذشته، حالت جارویی به خود گرفته اند و یا چند سالی هست که هرس نشده اند، بهتر است با این روش هرس شوند. این عمل اصلاحی می بایستی طی 2 الی 3 سال و به صورت تدریجی انجام شود. در هنگام حذف کامل شاخه ها، باید دقت داشت که هر چه زاویه اي که شاخه با تنه و یا با شاخه حامل خود می سازد به زاویه قائمه (90 درجه) نزدیک تر باشد، این شاخه قوي تر بوده و رشد بهتري در سال آتی خواهد داشت و شاخه هاي با زوایاي بسته نیز بهتر است حذف شود. عموما شاخه هاي با زوایاي بسته مقاومتشان در مقابل سنگینی برف و طوفان ضعیف تر می باشد. 2- از نظر هدف موردنظر گاهی منظور و هدف از هرس، ایجاد فرم مناسب براي درخت است که در این صورت هرس را هرس فرم می نامند. اما در صورتیکه منظور از هرس دخالت در چگونگی باردهی آن باشد، هرس باردهی نام می گیرد. این دو نوع داراي انواع مختلفی هستند. هرس فرم به دو دسته هرس فرم از نظر ارتفاع و هرس فرم از نظر شکل تاج تقسیم می شود که البته هرس فرم تزئینی نیز در این دسته بندي قرار می گیرد. هرس فرم در سال هاي اول کشت نهال و هرس باردهی معمولا پس از تشکیل فرم و اسکلت آن انجام می گیرد
هرس فرم از نظر ارتفاع درخت از نظر ارتفاع، درختان ممکن است به سه حالت پاکوتاه، نیمه پاکوتاه و پابلند تربیت شوند. در صورتیکه ارتفاع درخت از سطح خاك تا اولین شاخه اصلی کمتر از 70 سانتیمتر باشد، درخت به صورت پاکوتاه تربیت شده است. امروزه از این روش براي تربیت درختان پاکوتاه سیب استفاده می شود. همچنین در صورتیکه از انواع پایه هاي ضعیف استفاده شود، لازم است درخت به فرم پاکوتاه هرس شود. در فرم نیمه پاکوتاه، ارتفاع تنه درخت حدود 100 سانتیمتر است. در صورتیکه ارتفاع تنه بیش از 100 سانتیمتر باشد، به آن فرم پابلند اتلاق می شود. این فرم معمولا براي درختان انجیر، گیلاس، گردو و بادام مورد استفاده قرار می گیرد. از نظر شکل تاج درختان را از نظر شکل تاج به دو فرم گرد و پهن هرس می کنند. در فرم گرد، تاج درخت در تمام جهات رشد یکسانی دارد. ولی اگر شاخه ها را وادار نمایند که در یک صفحه و عمود بر زمین رشد کنند، فرم تاج را پهن می نامند. انتخاب فرم تاج به عواملی مانند نور، درجه حرارت، نوع گیاه، نوع پایه و میزان سرعت باد در منطقه بستگی دارد. اگر در فرم گرد شاخه مرکزي درخت حذف شود، آنرا فرم گرد توخالی می گویند و اگر شاخه مرکزي باقی بماند، به آن فرم گرد توپر می گویند. فرمهاي هرمی و شلجمی از نوع توپر و فرم جامی از نوع توخالی می باشد. درختانی مانند مو به فرم خاصی هرس و تربیت می شوند که به آن فرم پاچراغی می گویند. تربیت پر مانند در درختانی که چیرگی انتهایی(غلبۀ جوانۀ انتهایی) شدید است، این نوع هرس انجام می شود که در این صورت می توان در قسمت پائین تنه شاخه ها را حفظ کرد. در واقع فرم درخت به صورت پر می باشد. این نوع تربیت بیشتر در سوزنی برگان از جمله سرو خمره، کاج مشهد و سرو نقره اي کاربرد دارد
تربیت استاندارد در درختان بزرگ که چیرگی انتهایی شدید است انجام می شود. در این روش تا ارتفاع 2متر ار سطح زمین،تمامی شاخه ها را حذف می کنیم. البته بر حسب نوع درخواست، این ارتفاع بیشتر هم می شود.این نوع تربیتدر نارو ، چنار، توت، زبان گنجشک، عرعر و بید کاربرد دارد.
تربیت بوته اي در درختان کوتاه که چیرگی انتهایی ضعیف است انجام می شود. در این روش حدود نیم متر از سطح زمین تمامی شاخه ها را حذف می کند. این نوع تربیت براي درختان پراکنده در چمن کاري ها کاربرد دارد مانند زیتون، هلو گل و سیب گل
تربیت هرمی (Central leader) در این نوع هرس بدون اینکه جوانه انتهایی نهال و یا شاخه اصلی درخت را حذف کنیم، اجازه می دهیم نهال و یا درخت حالت طبیعی خود را حفظ کند. این شکل هرس بیشتر براي درختان نظیر تبریزي، چنار و کاج تهران بکار می رود و به درخت و یا نهال اجازه داده می شود که بطور طبیعی در حالیکه شاخه مرکزي (شاخه لیدر) آن از شاخه هاي فرعی بلندتر است، رشد نماید و هرس تنها محدود به حذف شاخه هاي فرعی اضافی و قطع شاخه هاي پایینی تنه تا ارتفاع دلخواه می گردد و به هیچ وجه شاخه لیدر نبایستی حذف شود. درختانی که به این شکل تربیت می شوند، چون طول شاخه هاي فرعی پایینی آنها بیشتر از شاخه هاي فرعی بالاتر بوده شکل یک هرم یا مخلوط به خود می گیرند و معمولا داراي ارتفاع نسبتا زیاد و قطر تاج نسبتا کم می باشند، این نوع هرس بیشتر براي ریفوژهاي میانی و کناري با عرض کمتر از 4 متر توصیه می شود. دو نوع فرم هرمی داریم. یکی فرم هرمی دوکی که در آن شاخه هاي اصلی به طور متناوب و با زاویه 45 درجه روي تنه تنظیم شده اند و دیگري فرم هرمی چلچراغی نام دارد که در این فرم شاخه هاي فرعی با فاصله کمتري از یکدیگر (حدود 30 سانتیمتر) و به طور مجتمع روي تنه قرار می گیرند.
اگر فکر می‌کنید چه موقع درختان میوه خود را هرس کنید، پاسخ به این سؤال به اهداف شما بستگی دارد. آیا میخواهید اندازه یک درخت پرانرژی را کاهش دهید؟ یا آیا میخواهید یک درخت میوه جوان را ترغیب کنید تا سریع‌تر رشد کند؟ هرس صحیح درخت میوه، در زمان مناسب سال، می‌تواند به شما در دستیابی به این اهداف کمک کند.
اگر نمی‌دانید در چه فصلی باید درختان خود را هرس کنید، پاسخ به سوالات زیر به شما کمک خواهند کرد:
- آیا درخت شما در حال حاضر خیلی بلند است و به راحتی نمی‌توانید برداشت کنید؟
هرس درختان بزرگ مانند درختان گیلاس بزرگ به منظور کاهش اندازه آنها را در اوایل بهار در نظر بگیرید. - آیا میخواهید درخت جوان یا تازه کاشته شده شما سریع‌تر رشد کند یا فقط یک درخت ریشه لخت کاشته‌اید؟ برای تحریک رشد شدید می‌توانید در اواخر زمستان هرس کنید.
درنتیجه هرس زمستانه برای درختان جوان مفید است زیرا رشد شدیدی را ایجاد می‌کند. اگر میخواهید درختان میوه خود را کوچک نگه‌دارید، هرس تابستانه بهتر است.
فاکتورهای دیگری نیز وجود دارد که باید در انتخاب زمان هرس درختان میوه به‌خاطر بسپارید.
آیا درخت شما بیمار است؟ آیا برخی از شاخه‌ها شکسته شده است؟ آیا درخت شما میوه‌های بی‌کیفیت زیادی تولید می‌کند؟ آیا در یک آب‌وهوای بسیار سرد زندگی می‌کنید که هرس اواخر تابستان و پاییز می‌تواند خطرناک باشد؟ من قصد دارم برخی از این سؤالات را در این مقاله بررسی کنم.
هرس درخت میوه به‌عنوان مدیریت انرژی
به‌طورکلی، هرس درختان میوه در زمستان باعث رشد شدید می‌شود درحالی‌که هرس تابستان سرعت رشد را کاهش می‌دهد؛ اما چرا این‌طور است؟ این مربوط به چرخه فصلی انرژی درخت شما است. هرس درخت میوه در زمان مناسب سال انجام می‌شود و به تولیدکنندگان کمک می‌کند انرژی درختان میوه خود را مدیریت کنند.
هرس درخت میوه در زمستان
در پاییز، درختان میوه انرژی برگ‌های سرسبز خود را برای ذخیره‌سازی زمستان به سیستم ریشه‌ای می‌رسانند. وقتی انرژی از برگها خارج شد، برگها زرد و قهوه‌ای می‌شوند و از روی درخت می‌ریزند.
درختان میوه در ماه‌های زمستان به‌سختی رشد می‌کنند (ریشه‌های آنها همچنان رشد می‌کنند، اما صحبت در مورد رشد شاخ‌وبرگ است)؛ بنابراین، درخت شما فقط درصد کمی از مواد مغذی ذخیره شده خود را برای زنده نگه داشتنش در طول زمستان استفاده خواهد کرد. بیشتر انرژی باقیمانده برای فصل بهار، هنگامی‌که درختان میوه از خواب خارج می‌شوند، ذخیره می‌شود. جوانه‌های آنها باز می‌شوند و درختان برای تحریک شکوفه دهی، تولید برگ، شاخه و رشد ریشه به انرژی ذخیره شده خود نیاز دارند.
زمان مناسب برای هرس درختان میوه در زمستان
هرس زمستانی خارق‌العاده است زیرا درخت در خواب زمستانی و بدون برگ، گل و میوه است. این بدان معناست که دیدن ساختار درخت و تصمیم‌گیری در مورد برش زدن آسان خواهد بود؛ و بااین‌حال، برخی از باغداران از هرس درختان میوه در اوایل زمستان اجتناب می‌کنند؛ زیرا در اوایل زمستان رشد شاخه به حداقل می‌رسد و درخت نمی‌تواند زخم‌های ناشی از برش‌های هرس را التیام بخشد. بااین‌حال، اواخر زمستان زمان بسیار خوبی برای هرس درختان است. شما می‌توانید ساختار درخت خود را به‌راحتی مشاهده کنید و مطمئن باشید که با رسیدن به فصل بهار درخت شما به‌زودی می‌تواند آن زخم‌ها را التیام بخشد.
تحریک رشد با هرس زمستانی
هنگامی‌که درخت خود را در اواخر زمستان یا اوایل بهار هرس می‌کنید، رشد در درخت تحریک می‌شود؛ زیرا درحالی‌که شاخه‌های بدون کیفیت را حذف و بهترین شاخه‌ها را برای نگهداری انتخاب می‌کنید. این بدان معنی است که هنگامی‌که بهار فرامی‌رسد، درخت انرژی خود را برای رشد شاخه‌های بی‌کیفیت هدر نمی‌دهد و انرژی را برای رشد بهترین شاخه‌ها متمرکز می‌کند.
به عنوان مثال اگر درخت میوه شما ۱۰۰ شاخه دارد؛ بنابراین نیاز است هر یک از این شاخه‌ها رشد کنند وهر شاخه سهم کمی از انرژی ذخیره‌شده را به دست بیاورد؛ اما پس از هرس، درخت شما فقط ۷۵ شاخه خواهد داشت و هر شاخه سهم بیشتری از این انرژی را به خود اختصاص می‌دهد تا بتواند رشد بهتری داشته باشد و میوه‌ای باکیفیت بهتر تولید کند.
هرس پاییزه درختان، کوددهی، گل کاری، چمن کاری، تعویض خاک و خدمات دیگر
فرقی نمی‌کند میخواهید برای باغچه کوچک‌تان خدمات گل کاری، چمن کاری، تعویض خاک، کود دهی یا کاشت و خدمات هرس درخت دریافت کنید یا برای طراحی یک باغ یا فضای سبز بزرگ به مشورت نیاز دارید. متخصصین باغبانی و فضای سبز سایبان سبز آریا در کارشان حرفه‌ای هستند و متناسب با بودجه و فضایی که در اختیار دارید، بهترین راهنمایی‌ها را برای شما خواهند داشت
شماره تماس کارشناسان:
دکتر باقری ۰۹۱۲۵۵۴۵۱۸
مهندس موسی پور ۰۹۱۲۴۱۳۶۱۹۱
https://khedmatazma.com/users/reffer?phone=09125545188
