اصول تربیت و هرس درختان مثمر
رشد و نمو گیاهان را با تغییر در شرایط محیطی و یا دستکاری در خود گیاه می‌توان تنظیم کرد، برای رسیدن به چنین تغییراتی در گیاه از روش‌های فیزیکی مانند تربیت کردن (Training) و هرس کردن (Pruning) و یا از روش‌های شیمیایی نظیر کاربرد مواد تنظیم کننده رشد استفاده می‌شود.
واژه تربیت کردن گیاهان به معنی تکنیک‌ها و روش‌هایی است که برای تنظیم اندازه، شکل و جهت رشد گیاه بکار می‌روند. هرس کردن یا حذف قسمت‌هایی (جوانه، شاخه، برگ و گل و میوه) از گیاه همراه با عمل تربیت انجام میگیرد، تا گیاه به شکل یا فرم معینی ایجاد شود. به عنوان مثال تربیت درختان میوه و گیاهان زینتی به اشکال مختلف و یا حصار. تربیت گیاهان بایستی در مراحل اولیه رشد انجام شود. هرس منظم برای حفظ شکل و تعادل فیزیولوژیکی لازم برای گلدهی و میوه‌دهی ضروری است. تربیت گیاهان باغی همیشه نیاز به هرس ندارد بطوری که در برخی گیاهان بالا رونده مانند گوجه فرنگی، خیار و برخی از لوبیاها باید آنها را به قیم بست تا برگهایشان از نور کافی برخوردار شوند این عمل به شکل غیر مستقیم گلدهی و میوه‌دهی را تحریک می‌کند و باعث می‌شود که میوه آنها تمیز بماند.
هدف از هرس:
هرس گیاهان باغی بطور عمده به سه دلیل زیر انجام میگیرد:
۱- تنظیم اندازه گیاه
۲- بدست آوردن شکل یا فرم معین
۳- بهبود کارآیی یا باروری گیاه (تنظیم کمیت و کیفیت محصول.
هرس اثر پاکوتاه کنندگی در گیاهان دارد. به عنوان مثال کوتاه کردن منظم درختچه‌های زینتی و گیاهان حصار باعث می شود که آنها ارتفاع مناسبی داشته باشند.
هرس درختان میوه سبب تولید تاجی مناسب برای سهولت در برداشت می شود.
هدف دیگری که در اثر تربیت و هرس کردن گیاه بدست می‌آید ایجاد اسکلتی مناسب با شکل مشخص و معین است. برای رسیدن به این مقصود باید در مراحل اولیه رشد درختان، شاخه‌های اصلی انتخاب و مشخص شوند تا اسکلت آینده درخت تشکیل شود. شاخه‌هایی اصلی انتخاب شده باید از فضای کافی برخوردار باشند به طوری که پس از رشد در سالهای آینده و رسیدن به نمو کامل، میزان سایه‌اندازی آنها به حداقل ممکن برسد. علاوه بر آن زاویه بین شاخه‌های اصلی و تنه درخت (محل انشعاب شاخه‌های فرعی)(Crotch) باید به قدری کافی باز باشد زیرا این موضوع مانع از شکستن شاخه‌ها در اثر میوه‌دهی زیاد می شود). اگر این زاویه کم باشد فرم دهی اسکلت درخت ضعیف است
.
تکنیک‌های هرس :
هرس گیاهان یکی از روش‌های مهم در باغبانی است که شامل حذف قسمتی از تاج و مقداری از سیستم ریشه گیاه می‌شود تا بدین طریق تعادل لازم بین مراحل جنسی و رویشی ایجاد شود. هرس تاج (اندام‌های هوایی) تعداد نقاط رشد را کاهش داده و مصرف ازت و سایر عناصر ضروری را بیشتر کرده و بکارگیری هیدرات‌های کربن را کاهش می‌دهد. بنابراین رس تاج رشد رویشی را تحریک کرده و مرحله رشد زایشی را به تأخیر می اندازد. معمولاً گیاهان جوان و قوی را بایستی هرس سبک انجام داد. هرس سنگین گیاهان قوی تشکیل جوانه گل و بلوغ را به تأخیر می‌اندازد. از طرف دیگر گیاهان باغهای قدیمی و مسن به انجام هرس شدید نیازمند هستند تا قدرت و جوان سازی آنها تحریک شود.
هرس ریشه گیاهان سبب کاهش جذب ازت شده، رشد رویشی و تقاضا برای هیدرات‌های کربن کم می‌شود. در نتیجه هیدرات‌های کربن تجمع یافته و تشکیل جوانه گل را تحریک می‌کنند. زمانی که نسبت C:N زیاد باشد گلدهی محقق می‌شود اگر هرس شدید بر روی شاخه‌های قوی انجام گیرد این نسبت کم شده و رشد رویشی صورت میگیرد. تعادل بین مراحل رشد رویشی و زایشی در گیاهان که در نتیجه هرس ایجاد می‌شود، با واژه نسبت C: N بیان می‌شود. بنابراین هرس شاخه و ریشه برای گلدهی و باردهی درختان میوه بسیار ضروری است.
اصطلاحات هرس:
جوانه انتهایی (Apical bud (apex) : نوک ساقه، یا بالاترین جوانه موجود بر روی ساقه را گویند.
جوانه چوب: جوانه‌ای که در اثر رشد آن شاخه تولید می‌شود.
جوانه گل: جوانه‌ای که مولد گل یا خوشه گل است.
زاویه برگی: زاویه بین یک برگ و ساقه‌ای که بر روی آن قرار دارد.
جوانه راکد(Dormant bud):جوانه‌ای است که در زاویه برگی قرار گرفته اما فعال نیست، مگر اینکه شاخه‌ها صدمه ببینند.
شاخه پیشاهنگ(Leader shoot): شاخهای که رشد فعال داشته و به صورت انتهایی قرار دارد و هر ساله بر رشد آن افزوده می‌شود.
شاخه جانبی(Lateral shoot): شاخهای که از رشد جوانه جانبی موجود در زاویه برگی ساقه ایجاد می‌شود.
شاخه عقیم(Blind shoot): شاخهای است که به طور کامل رشد نکرده و جوانه انتهایی آن سقط شده است. این نوع شاخه رشد بیشتری نمی کند.
شاخه سال جاری(Current year's growth) : شاخهای است که در اثر رشد جوانه فصل جاری ایجاد می‌شود.
چوب یکساله: شاخه یا رشدی است که حداکثر یک سال عمر دارد.
حذف گلهای خشک(Dead- head): هرس و حذف گلهای خشک و پژمرده یا غلاف‌های نارس محتوی بذر را گویند.
جوانه گیری(Disbudding):حذف جوانه‌ها یا شاخه‌های اضافی را به هنگام آغاز رشد جوانه گیری نامند.
سرزنی شاخه‌های علفی(Pinch back):حذف و هرس انتهای شاخه‌های نرم، علفی و در حال رشد را که به کمک انگشتان دست انجام میگیرد پنسمان گویند.
سیخک(Spur): شاخه کوتاهی که رشد کندی دارد و خوشه‌های جوانه گل روی آن تشکیل می‌شود.
پاجوش(Sucker): شاخهای که معمولاً از ریشه گیاه در زیر خاک و یا در سطح زمین منشاء میگیرد. پاجوش‌ها شاخه‌هایی نابارور و ناخواسته هستند.
نرک(Water shoot (water sprout): شاخهای است نابارور و نامطلوب که به شکل عمودی بر روی شاخه‌های مسن ایجاد می‌شود معمولاً برگهای آن از برگهای درخت بالغ کاملاً مشخص و کوچکتر است. گاهی ممکن است در روی تنه درخت نیز رشد کند.
شرکت مهندسی فضای سبز سایبان سبز آریا در راستای رفع نیازهای روزمره شما، خدمات باغبانی و فضای سبز رو با بهترین قیمت و کیفیت در سریع ترین زمان ممکن و زیر نظر متخصصان حرفه ای به شما ارائه می دهد. با شرکت مهندسی و خدماتی سایبان سبز آریا می توانید منزلی همیشه سبز داشته باشید.
