نگهداری از گل و گیاه هم جا می‌خواهد و هم فرصت. اما تراریوم از این قاعده مستثنی است. تراریوم یا باغ شیشه‌ای نه در خانه‌های نقلی جای هیچ وسیله‌ای را تنگ می‌کند و نه صاحبش را از بابت رسیدگی به‌زحمت می‌اندازد. تراریوم اتفاقا برای کادو دادن هم معرکه است و اگر خودتان درستش کرده باشید که دیگر فبها! اگر زیباپسندید، محال است که حس کنجکاوی‌تان هنوز تحریک نشده باشد.
تراریوم چیست؟
تراریوم محفظه شفاف سربسته‌ای است (شیشه‌ای یا پلاستیکی) که می‌توان مجموعه خاصی از گیاهان ریزنقش سازگار با هم را داخلش پرورش داد. درواقع تراریوم چیزی شبیه گلخانه ولی در مقیاس مینیاتوری است. دو نوع تراریوم داریم: بسته و باز. تراریوم‌های بسته درپوش‌دارند، اما دهانه تراریوم‌های باز هیچ درپوشی ندارد.
بی‌ربط نیست اگر تراریوم را اکوسیستمی خودکفا تعریف کنیم. گیاه و خاکِ داخل تراریوم بخار آب تولید می‌کنند. این بخار روی جدار داخلی محفظه می‌نشیند و دوباره به‌درون خاک چکه می‌کند و جذب ریشه گیاه می‌شود. تکرار این چرخه باعث تغذیه خودبه‌خودی گیاه و خاک می‌شود. شاید بپرسید که در تراریوم‌های بسته اکسیژن گیاه چگونه تأمین می‌شود؟
گفتیم که محفظه تراریوم باید شفاف باشد. دلیلش هم این است که نور خورشید باید از جدار محفظه عبور کند تا فرایند فتوسنتز در گیاه تحریک شود. به‌موجب فتوسنتز دی‌اکسید کربن به اکسیژن تبدیل می‌شود و تراریوم می‌تواند نفس بکشد. به‌همین دلیل است که تراریوم‌ها نیاز به رسیدگی چندانی ندارند و می‌توانند تا چند سال هم عمر کنند.
قبل از اینکه بیشتر از تراریوم صحبت کنیم، اول بیایید ببینیم که اصلا این ایده از کجا شکل گرفت.
تاریخچه تراریوم
ماجرای کشف تراریوم به قرن نوزدهم میلادی برمی‌گردد. کشفی اتفاقی که صادرات گل و گیاه به دورترین نقاط جهان را متحول کرد.
نقش اول این ماجرا کسی نیست جز دکتر ناتانیل باگشاو وارد (۱۸۶۸-۱۷۹۱)، پزشک جراح لندن‌نشین. ناتانیل از بچگی علاقه خاصی به دریا داشت و می‌خواست دریانورد شود. پدرش که او هم پزشک موفقی بود ناتانیل را در ۱۳ سالگی راهی سفری دریایی به‌سوی جزایر کارائیب می‌کند. در آنجا ناتانیل زیبایی وصف‌ناپذیر پوشش گیاهی استوایی را به‌چشم می‌بینید و با گیاهانی همچون سرخس و نخل که در انگلستان کمیاب بودند آشنا می‌شود.
این سفر نقش بسزایی روی آینده ناتانیل داشت. او شدیدا به پرورش گل و گیاه علاقه پیدا می‌کند. اما هوای آلوده لندن نمی‌گذاشت که باغچه دکتر وارد (ناتانیل حالا دیگر پزشکی حاذق بود) خوب پا بگیرد. هرچه می‌کاشت، تحت تأثیر آلاینده‌ها و باران‌های اسیدی نابود می‌شدند و نمی‌توانست گیاهانی را که در سفر به کارائیب دیده بود در کلکسیونش پرورش دهد. پس کلا بی‌خیال این کار می‌شود و درعوض به حشره‌شناسی روی می‌آورد.
همین دغدغه حشره‌شناسی دکتر وارد، زمینه‌ساز کشف تراریوم شد. او روزی تصمیم می‌گیرد که مراحل رشد کرم ابریشم را بررسی کند. پس پیله کرم ابریشم را همراه مقداری خاک‌برگ در ظرف شیشه‌ای سربسته‌ای قرار می‌دهد و هر روز به آن سر می‌زند. در این حین دکتر وارد به چیز دیگری که دنبالش نبود پی برد و در کمال تعجب دید که ته شیشه سرخس سبز شد!
خلاصه پس از آزمایش‌های بسیار دکتر وارد درمی‌یابد که می‌توان در محفظه‌های سربسته هم گیاه پرورش داد. او متوجه شد گیاهانی را که قبلا نمی‌توانست به‌خاطر آلودگی هوا در فضای باز پرورش دهد، اکنون بدون هیچ رسیدگی خاصی در محفظه‌های شیشه‌ای سربسته به‌خوبی رشد می‌کنند.
دکتر وارد برای اینکه کشف جدیدش را بهتر بیازماید، محفظه‌های مخصوصی را به نجاران شهر سفارش داد و قرار بر آن شد که گیاهان بومی بریتانیا را داخل این محفظه‌ها به استرالیا صادر کنند و از آنجا گیاهان بومی استرالیا را به‌همین‌ترتیب به بریتانیا بیاورند. نتیجه کاملا رضایت‌بخش بود و گیاهان به‌نسبت زمانی که روباز از کشوری به کشور دیگر حمل می‌شدند سالم‌تر دوام آوردند. این محفظه‌ها درواقع همان تراریوم‌های امروزی هستند که در آن زمان به‌اسم «محفظه واردین» (برگرفته از نام خانوادگی دکتر وارد) شهرت پیدا کرده بودند.
این از تاریخچه تراریوم. اما جالب است بدانید که شما هم می‌توانید تراریوم خودتان را بسازید. حتما می‌پرسید چطور؟
چگونه تراریوم بسازیم؟
وسایل لازم:
- محفظه شیشه‌ای یا پلاستیکی شفاف (می‌توانید از گلدان‌های شیشه‌ای دهن‌گشاد استفاده کنید یا اگر خاص‌پسندید، نگاهی هم به تراریوم الماسی برند شیشه‌رنگی بیندازید که محفظه چندوجهی خوش‌ساختی است)؛
- سنگ‌ریزه؛
- زغال فعال (می‌توانید از آکواریوم‌فروشی‌ها تهیه کنید)؛
- خزه اِسفاگنوم (می‌توانید در مراکز پرورش و فروش گل و گیاه دنبالش بگردید)؛
- خاک گلدان؛
- گیاه (درمورد انتخاب گیاه درادامه توضیح داده‌ایم)؛
- وسایل تزئینی.
طرز ساخت:
- ابتدا ته محفظه را با یک لایه سنگ‌ریزه بپوشانید (حدود ۲٫۵ سانتی‌متر). این لایه کار زهکشی را انجام می‌دهد.
- سپس یک لایه نازک (نصف ضخامت لایه قبلی) زغال فعال روی سنگ‌ها بریزید. این لایه به تصفیه آب کمک می‌کند.
- یک لایه خزه اسفاگنوم یا تکه‌ای تور روی لایه قبلی بگذارید تا از ریزش و نشست خاک جلوگیری شود.
- لایه بعدی به خاک گلدان اختصاص دارد و باید به‌ضخامت حدود ۵ سانتی‌متر باشد.
- چند حفره کوچک ایجاد کنید و گیاهان انتخابی‌تان را در خاک بکارید.
- حالا با انتخاب چند وسیله تزئینی، هنر و سلیقه‌تان را به‌نمایش بگذارید.
- در آخر خاک و جدار داخلی محفظه را با اسپری آب مرطوب کنید و درپوش محفظه را بگذارید.
کدام گیاهان برای تراریوم مناسب‌ترند؟
به‌طورکلی گیاهان برگساره‌ای و آنهایی که رشد کندی دارند برای تراریوم مناسب‌ترند. برای نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرخس‌ها: شامل پرسیاوشان، لانه‌پرنده‌ای و دکمه‌ای؛
- گیاهان گوشت‌خوار: شامل ونوس مگس‌خوار، گیاهان کوزه‌ای و گیاهان گونه دروزا یا همان شبنم خورشید؛
- نخل‌های کوتوله
- گیاهان هوازی: مثل تیلاندزیا؛
- ساکولنت‌ها: شامل کاکتوس، هاورتیا، اِچوریا و کراسولا؛
- پپرومیا یا همان قاشقی؛
- بونسای.
هر گیاهی که برای تراریوم‌تان انتخاب می‌کنید، درمورد خاک مخصوصش هم از فروشنده جویا شوید.
نکاتی برای مراقبت از تراریوم
تراریوم‌ها به مراقبت چندانی نیاز ندارند. با‌این‌حال لازم می‌دانیم چند نکته ریزی را که باعث افزایش طول عمر تراریوم‌ها می‌شوند، با شما به‌اشتراک بگذاریم.
نکته اول درمورد میزان آب‌دادن به تراریوم است. بله، تراریوم‌ها هم آب می‌خواهند، اما نه به‌اندازه گیاهان آپارتمانی. در تراریوم‌ها معمولا از گیاهانی استفاده می‌شود که جان‌سخت‌ترند و به آبدهی زیادی نیاز ندارند. همان‌طور که گفتیم، ساختار گلخانه‌ای تراریوم‌ها باعث بازگردانی آب تبخیرشده به خاک و حفظ رطوبت لازم برای رشد گیاه می‌شود.
تراریوم‌های بسته را باید به‌طور میانگین ماهی یک بار آب داد. این هم البته به عوامل مختلفی ازجمله نوع گیاه تراریوم و شرایط محیطی آن بستگی دارد. تراریوم‌های باز هم میانگین هر سه تا شش هفته باید آب داده شوند. اما همین که رطوبت خاک را چک کنید، کم‌کم دست‌تان می‌آید که تراریوم‌تان هر چند وقت آب می‌خواهد. ضمنا اگر زیادی آب بدهید، ریشه گیاهانی که کاشته‌اید شروع به فساد می‌کنند و تراریوم‌تان بوی بدی می‌گیرد.
نکته دوم درمورد نور است. درمورد نور هم باید بدانید که تراریوم‌ها به نور مستقیم یا غیرمستقیم خورشید نیاز دارند. برای تراریوم نور مصنوعی هم قابل‌استفاده است. اگر نور مصنوعی استفاده می‌کنید، لامپ‌های فلوئورسنت یا ال‌ای‌دی بر لامپ‌های رشته‌ای ترجیح داده می‌شوند. ضمنا اگر تراریوم‌تان را مقابل نور مستقیم خورشید قرار می‌دهید، بهتر است درپوش محفظه را بردارید تا هوای داخلش زیادی داغ نشود.
علاوه‌بر همه اینها به موارد زیر هم توجه داشته باشید:
- اگر در تراریوم‌تان سرخس کاشته‌اید، هرازگاهی برگ‌هایش را هرس کنید تا زیادی بلند نشوند.
- اگر تراریوم باز دارید، حواس‌تان به حمله آفات و حشرات موذی باشید.
- اگر هم تراریوم بسته دارید، هرازگاهی درپوش محفظه را بردارید تا از هوای تازه پر شود (هر هفته یا حتی هر روز).
اگر احیانا تراریوم‌تان را آفت زد، جای نگرانی نیست. می‌توانید از فروشگاه‌های باغبانی صابون حشره‌کش بخرید و به گیاهان آفت‌زده‌تان بزنید. اما درصورتی‌که هیچ ترفندی کارساز نشد، بهتر است که گیاه بیمار را به‌کل از تراریوم‌تان خارج کنید. گیاهان تراریومی معمولا گران‌قیمت نیستند و با نگه‌داشتن گیاه بیمار فقط باعث سرایت بیماری به گیاهان همجوار می‌شوید.
کلام آخر
از تراریوم‌ها به‌عنوان عنصری تزئینی در طراحی دکوراسیون استفاده می‌شود. فقط کافی است گوشه‌ای از منزل یا محل کارتان را با یک یا چند تراریوم زینت دهید تا از دیدن‌شان حسابی انرژی و نشاط بگیرید. تراریوم‌ها را می‌توانید به‌صورت آماده از گل‌فروشی‌ها تهیه کنید. اما اگر سلیقه خوبی دارید، در بالا گفتیم که خودتان به چه ترتیبی می‌توانید تراریوم بسازید.
هزینه تمام‌شده این کار به عوامل زیادی بستگی دارد. جنس و کیفیت ساخت محفظه، نوع گیاهان انتخابی و سایر تزئینات همگی روی قیمت تمام‌شده تأثیر می‌گذارند. البته برای کاهش هزینه‌ها می‌توانید از مثلا شیشه مربا یا خیارشور هم استفاده کنید و همین وسایل دم‌دستی را با ابتکار و خوش‌سلیقگی خودتان به تراریومی بی‌نهایت زیبا تبدیل کنید.
شرکت خدمات فضای سبز سایبان سبز آریا با کادر مجرب از متخصصان رشته های کشاورزی جهت ارائه هر گونه خدمات مشاوره، طراحی و بازدید از فضای سبز در خدمت شما دوستداران طبیعت می باشند.
